Şifa tası , bakır-çinko
alaşımı olan pirinçten yapılmıştır. Selçuklu dönemine aittir. Çapı 10,5 cm. , yüksekliği 2,5 cm. , ağırlığı 130.39 gr. dır. Çukur formda yapılmıştır. İç kısmın birinci satırında besmele “Bismillahirrahmanirahim” ve İnşikak suresinin “İzessemaunşakkat” la başlayan ilk dört ayetine “sema inşikak ettiği ve rabbini dinleyip haklandığı vakit ve arz medd (dümdüz) edildiği ve içindekini atıp boşaldığı” yer verilmiştir.
İnşikak suresi , ilk ayette kıyametin kopması sırasında göğün yarılacağından (inşikak) söz edildiğinden bu adla anılır. İki ve üçüncü satırda arapça olarak “hamile olanlar allahın izniyle kolay doğum yaparlar, şüphesiz ki zorlukla beraber bir kolaylık vardır, şüphesiz ki zorlukla beraber bir kolaylık vardır (son cümle iki defa yazılmıştır) ”
Dördüncü satırda arap alfabesinden bazı harflere yer verilmiştir “ha , mim , ayın , sin , kaf , kef, he , ye , ayın , sad , ti , he , ti , sin , mim , ye , sin , ye , nun”
ile düz ve çapraz okunduğunda 15 rakamı bulunan sayıların üstünde 11187.1.131 ve besmele yazılıdır.
Bu kısımda bir ayet (dua) mevcuttur. İç içe iki halkada besmele ve 11.7111.6111 sayıları vardır. Hazreti Davut’un üç adet yıldızı ve “l l l l l=l l l l l ile arapça dokunmak anlamına gelen bir kelime (melmuse) ve merhaba anlamına gelen (merhaben) kelimeleri yazılıdır.
Şifa tasının arka tarafında ise ” bu mübarek kutsal yazı,
zor doğum yapan hamile için , akrep , yılan sokmasına, köpek ısırmasına ve kulunç ağrısına sancıya karşı buraya nakşedilmiştir. Allah şifa versin” yazılıdır. Yılanın üstündeki ve halkaların içindeki tılsım okunamamaktadır. Gerek bu şifa tasının üzerindeki yazıların okunmasında , gerekse islami sikkeler konusunda
bilgisine müracaat edildiğinde büyük bir zevkle yardımlarını esirgemeyen Anadolu Medeniyetleri Müzesinin değerli mensuplarından Arkeolog ve Yazar merhum TAHSİN SAATÇİ ‘ yi , Girland Kültür Ve Sanat Galerisi olarak saygıyla ve rahmetle anıyoruz.
Topkapı Sarayı Müzesi Mukaddes Emanetler Bölümünde de Selçuklu Dönemine ( seljuk period ) ait bir şifa tası bulunmaktadır. Müzenin Hırka-i Saadet Koleksiyonu’nda 21/86 Envanter numarasıyla kayıtlı olan bu eserin, kültür varlıklarının korunması, tanıtılması ve gelecek nesillere intikalini amaç edinen Girland Kültür Ve Sanat Galerisi
( Girland Culture And Art Galery ) WEB sitesinde mevcudiyetinden bahsedilmesi ve fotoğraflarının yayınlanması ile ilgili olarak yapılan müracaata olumlu yanıt verilmesinden memnuniyetimizi ifade eder, teşekkürlerimizi sunarız. Bu Şifa Tası’nın ön ve arka yüzlerini havi fotoğrafları, TOPKAPI SARAYI MÜZESİ MÜDÜRLÜĞÜ ‘ nün izni olmadan, kaynak gösterilmek suretiyle dahi hiç bir şekilde iktibas edilemez (fotokopi dahil, optik, elektronik ya da mekanik herhangi bir yolla kopyalanamaz, çoğaltılamaz, basılamaz ve yayımlanamaz.(can not be used without permission – all rights reserved – topkapisarayimuzesi@kulturturizm.gov.tr)
Yukarıda bahse konu eserlerin dışında Türkiye’de müzelere kayıtlı başka bir şifa tasının varlığı bilinmemektedir. Ancak bazı özel koleksiyonlarda bulunduğu öğrenilen şifa taslarının 18-19. yüzyıllara tarihlendiği ifade edilmekte ise de, benzer özellikler taşıması nedeniyle bunların da Selçuklu Dönemine ait olduğu varsayılmaktadır. Ancak kesin tespit yapılabilmesi bakımından bu kimselerin ilgililere yardımcı olmalarında veya uzmanlara danışmalarında yarar görülmektedir.
Çeşitli ülkelerde bulunan ve magic bowl , magic cup , magic medicine cup , talismanic bowl , talismanic medicine – cup , magic medicinal bowl adı altında muhtelif web sitelerinde yayınlandığı belirlenen bazı şifa taslarının ( tılsımlı kaplar , tılsımlı taslar ) menşei hakkında herhangi bir bilgi verilmediği veya yanlış yorumlar yapıldığı dikkati çekmekte olup, Sulçuklu Dönemine ait olduğu tespit edilen veya nitelikleri itibariyle aynı kategoride değerlendirilen şifa tasları ile ilgili bilgilerin genel olarak sunulmasında fayda görülmektedir.
Yapılan araştırmalar sonuıcu ; Bu şifa taslarının ( TALISMANIC BOWL ) , KANADA ‘ nın TORONTO şehrinde ki bir müzede benzerinin olduğu belirlenmiştir. Bu tasın ROYAL ONTORIO MUSEUM ‘de olduğu tespit edilmiş, ancak gerçek sahibini öğrenmek mümkün olamamıştır. ANNETTE ITTIG tarafından 1982 yılında ANNALES ISLAMOLOGIQUES ‘ de talismanic bowl başlığı altında yazdığı makalede, bu şifa tası ile birlikte, Bombay , Napoli , Paris (2) ve Kahire’de bulunan şifa tasları ile ilgili mukayeseli olarak detaylı bilgiler verilmektedir. (AnIsI 18 (1982),p. 79-94) . Arcangela SANTORO ‘nun yazmış olduğu makalede ise , Royal Ontorio Museum ‘ da ki tasla ilgili Annette Ittig’in makalesinden alıntı yapılmıştır. (Santoro – On The Two Intertwined Dragons from … – Transoxiana www.transoxiana.org/Eran/Articles/santoro….)
Annette ITTIG tarafından Bombay’da olduğu belirtilenle birlikte 8 adet şifa tası hakkında , The Journal Off The Bombay Branch Off The Royal Asiatic Society ‘ nin 150 – 162 sayfaları arasında Edward Rehatsek tarafından kaleme alınan ” Explanation and Fascsimiles of eight Arabic Talismanic Medicine-Cups” başlıklı makalede açıklamalar yapılmaktadır. Ancak bunlardan sadece ilki yukarıdaki taslarla benzerlik göstermektedir.
David Koleksiyonu – David Collection – THE DAVID
COLLECTION vakfı tarafından 1995 yılında bir müzayededen alındığı öğrenilen şifa tası da (http://www.davidmus.dk/ en/collections/islamic/cultural-history-themes/medical-science/art) sitesinde yayınlanmaktadır.
Bu konuda hazırlanan detaylı makale etkinlikler bölümünde yayınlanmıştr.
Saygılarımızla